Исломнинг адолати

Андалус давлатида бир роҳиб бор эди. У ўзи хизмат қиладиган черков томида ноёб бир гул ўстираётган эди. Роҳибнинг бир эчкиси ҳам бор эди. Эчкиси ҳар-ҳар замон черков томига чиқар эди.

Роҳиб бир куни гулга қараш учун томга чиққанида гулнинг узилганини кўрди. Бундан ниҳоятда дарғазаб бўлди. Шу вақтда черков томида эчки кўриниб қолди. Гулни шу эчки еган деб ўйлади. Жаҳл устида эчкини тутиб олиб томдан пастга улоқтирди. Бечора эчки тап этиб ерга тушди-ю тил тортмай ўлиб қолди.

Бу ҳолни кўрган қўшнилар ҳайвонга нисбатан шафқатсизлик қилганликда айблаб, роҳибни қозига олиб бордилар. Қози:

– Ҳайвонлар қилган ишлари учун жавобгар эмасликларини билмайсанми? Ўзи у гулни эчки еганинини қаердан билдинг? Кўзинг билан кўрдингми ёки сенга эчкининг еганини бирор киши айтдими? – деб сўради.

Pоҳиб:
– Йўқ, кўрмадим, кўрган киши ҳам йўқ. Бироқ у томга мендан бошқа ҳеч ким чиқмайди. Эчкини у ерда кўрганим заҳоти у еган деб ўйладим. Унга ғазаб қилдим, жазо беришимда ҳақсизлик йўқ, – деб ўзини ҳимоя қилди.

Қози эса:

– Исломда бароати зиммат асосдир. Бир кишининг жиноят  қилганига  гувоҳ бўлмаса, уни жиноятда айблаб бўлмайди.  Боз устига ҳайвонлар қилган ишларига масъул ҳам эмасдир, Унга бундай жазо беришинг зулмдир, – деди. Сўнгра роҳибга ҳайвонга нисбатан шафқатсизлик қилгани учун таъзир жазосини берди.

Роҳиб қозининг бу ҳукмини ҳақсизлик деб ўйлаб норози бўлиб юрди. Унинг тушунчасига кўра, эчкиси айбдор эди ва уни ўзи истаганидек жазолашга ҳақли эди.  

Орадан қанчадир вақт ўтди. Бир куни роҳиб кимсасиз йўлакдан ёлғиз келаётган эди, қаршисидан гандираклаб келаётган одамнинг йиқилиб тушганини кўрди. Унга ёрдам қиламан деб югуриб борди ва у одамнинг орқасига ханжар санчилганига кўзи тушди. Ханжарни тортиб чиқармоқчи бўлаётган чоқда шаҳар муҳофизлари келиб қолди ва уни одамни ўлдирганликда гумон қилиб, тутиб олдилар.

Маҳкамага чиқардилар ва:

– Тақсир, у ерда роҳибдан бошқа ҳеч ким йўқ эди, шунинг учун у ўлдирган деб ўйлаяпмиз, – дедилар.

Роҳиб бўлган воқеани қандай бўлса, ўшандай  қилиб гапириб берди ва ўзининг айбдор эмаслигини айтди.

– Воқеа содир бўлган жойда сендан бошқа кимса бўлмаса-да, у одамни сен ўлдирганингни кўрган бирорта гувоҳ йўқ. Шу сабабли Ислом таълимотига кўра, сени айблашга ҳаққимиз йўқ, – деди. Сўнг қози унга ўтмишда кўрган бир даъвони хотирлатиб:
– Ўшанда сен эчкининг гулни еганини кўрмасдан туриб, унга жазо берган эдинг. Агар ҳозир мен ҳам сен каби хулоса қилсам, сени қотилликда айблаган бўлар эдим. Аммо Исломда айби исбот этилгунга қадар ҳар қандай инсон айбсиз саналади. Энди Ислом адолатининг тўғри эканини тушундингми? – деди.

Роҳиб бир ғайримуслим бўлишига қарамасдан, уни айблашдан кўра оқлашга мойил бўлиб турган мусулмон қозига:

– Сиз ҳақсиз, сизнинг адолатингиз устундир, – демоқдан бошқа чора топа

Журайж исмли зот ҳақидаги ҳикоя

Имом Бухорий, имом Муслим ва имом Аҳмадлар бу воқеани Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилишган. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бу воқеани саҳобаларга сўзлаб берганлар. Унинг қисқача мазмуни қуйидагилардан иборат:

«Бану Исроилда Журайж деган бир авлиё, обид, тақводор зот бўлган экан. У ўзига пахса девордан бир ибодатхона қуриб олган экан. Тафсир китобларида ўзи аввал тожир бўлган, дейилган. Аммо бир куни тижоратдан воз кечиб, ўзини батамом тоат-ибодатга бағишлабди. Журайж онасига кўп хизмат қилган, онасининг розилигини олган одам эди. Ибодатда ҳам мустаҳкам, ўта парҳезкор эди. Бир куни она келиб, ташқаридан ўғлини чақирди. Ўғил ибодатхонанинг ичида нафл намоз ўқиётган эди. Онасининг овозини эшитиб, «Ё Роббим, қай бири муҳим? Онамми, намозимми?» деб ўйлади. Аммо намозини муҳимроқ санаб, онасига жавоб бермай, намозини ўқийверди. Она ҳар сафар чақирганда уч марта чақирар, сўнг қайтиб кетаверарди. Она уч кун давомида уч марта келди. Уч марта келганида ҳам Журайж намоз ўқиётган вақтга тўғри келиб қолди. Журайж ҳар сафар «Эй Роббим, онамми, намозимми?» дер ва намозида давом этаверарди. Журайж онасини ниҳоятда яхши кўрадиган, ниҳоятда ҳурмат-эҳтиром қиладиган, хизматини қилиб, онасининг розилигини олган одам эди. Лекин намозда туриб, ҳатто онага ҳам жавоб бериб бўлмайди деб тушунарди. Ҳолбуки, нафл намоз бўлса, уни тезлатиб ўқиб, тезлатиб салом бериб, фақат она эмас, бошқа одамга ҳам жавоб берса бўлади. Онага жавоб бериш эса бундан ҳам авлороқ эди. Хуллас, Журайж онага жавоб бермади. Учинчи кун учинчи марта ҳам чақириб бўлганидан кейин она ранжиб, «Бузуқ аёлнинг туҳматига қолмагунингча Аллоҳ сени ўлдирмасин» деб ёмон дуо қилиб юборди ва Аллоҳнинг изни билан бу дуо ижобат бўлди. Эл-юртда Журайжнинг обрўси баланд эди. Табиийки, Журайжнинг бу обрўсини кўра олмайдиганлар ҳам бор эди. Ана шу кўра олмайдиганлар даврасида «Қандай қилсак, Журайжни шарманда қиламиз?» деган маслаҳатлар тез-тез бўлиб турар эди. Бир фоҳиша аёл бор эди. Чиройли, келишган бу аёл «Мен уни йўлдан ураман», деб, гаров ўйнади. У Журайжнинг олдига бориб, уни ўзига қаратаман деб роса уриниб кўрди, лекин Журайж унга қараб ҳам қўймади. Шунда фоҳиша унга бошқа йўл билан зарар етказиш мақсадида тоғларга чиқиб кетди, бир чўпонни топти-да, у билан қўшилиб, ундан ҳомиладор бўлди. У даврнинг қоидасида ҳам зинодан бола орттирган одамлар ўлимга маҳкум қилинар экан. Одамлар «Бу боланинг отаси ким?» дейишган эди, фоҳиша: «Журайж», деди. Одамлар ғазаб отига миниб, ҳеч нарсани суриштирмасдан, Журайжнинг ибодатхонасини вайрон қилишди. Ўзини эса уриб-сўкиб, ҳақоратлашиб, «Биз сени ҳалол, ибодатли одам деб юрсак, сен ҳаромхўр экансан» деб, уни ўлдиришга шайланишди. Шунда Журайж икки ракъат намоз ўқиди. Барчамизга маълумки, Пайғамбарими соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам бир мушкул вазиятга тушганларида намоз ўқир эдилар. Бу нарса барча мусулмонларга, бутун умматга суннатдир. Аллоҳ асрасин, бошимизга бирор мушкул иш тушса, намоз ўқишимиз керак, ёрдам сўраб, Аллоҳга юзланишимиз керак. Журайж намозини ўқиб бўлгач, «Менга болани кўрсатинглар», деди. Бола бешикда ётар эди. Журайж борди-да, боланинг қорнига бармоғи билан ниқтаб, «Эй бола, сенинг отанг ким?» деди. Шу пайт мўъжиза юз бериб, бешикдаги бола тилга кирди-да, аниқ қилиб, «Отам Фалончи чўпон», деб жавоб берди. Одамлар ҳайратдан саросимага тушиб қолишди. Қандай катта хато қилиб қўйишганини тушунишди. Ҳаммалари келиб, Журайжга «Ибодатхонангни олтиндан қуриб берайликми?» дейишди. «Йўқ, аввалгидек, пахса девордан қуриб беринглар», деди Журайж. Ибодатхонасини пахса девордан қайтадан қуриб беришди».

Пайғамбар алайҳиссалом саҳобаларга мана шу воқеани ҳикоя қилиб берганлар. Бу воқеада онанинг фазли нақадар юксаклиги билинади. Бу ҳикоядан биринчи ўринда олинадиган фойда шуки, ота-онанинг фазли, айниқса онанинг даражаси ниҳоятда юксакдир. Шунинг учун машойихларимиз шундай дейдилар: «Онанг сени бир ишга буюраётган бўлса, билгинки, Роббинг сени ибодатга чорлаётган бўлади». Оналаримиз бизга иш буюраётган бўлса, Роббимиз бизни ибодатга чорлаётган бўлар экан. Журайжнинг воқеасидан яна кўплаб фойдалар олишимиз мумкин. Жумладан, билишимиз керакки, Аллоҳ таоло Ўзининг валий бандаларини ҳам баъзан ана шундай ишлар билан синаб, яна ҳимоялаб ҳам қўяр экан. Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло бешикдаги болани тилга киритиб, Журайжни ҳимоя қилиб қўйди.

Уламоларимиз тарихда гўдаклигида сўзлаган тўртта чақалоқ бор, шулардан бири Журайжга гапирган чақалоқдир, дейишган. Тарих китобларида ўша боланинг исми ҳам, айтилган отаси ким бўлганлиги ҳам айтилган. Аммо бугунги мавзу учун шу ергача айтилгани кифоя, биродарлар.