IYMON KITOBI

1-bob. Iymon kitobi.

Rasululloh sallolohu alayhi va sallam bunday deganlar:”Islom 5 dalil asosiga

qurilgan.(Islomdan murod iymon demakdir). Iymon so’zda ham ,amalda ham bo’lmog’i

kerak. Iymon kuchaygaydir va susaygaydir”.

Dalili: Olloh taolo Qur’oni Karimda:”Iymonlarini yanada ziyoda qilsinlar, deb ularga

hidoyatimizni ziyoda qildik” va “Olloh taolo hidoyat topgan kishilarning hidoyatini ziyoda qildi va ularga taqvo ato etdi”,-deb aytgan. Rasululloh sallolohu alayhi va sallamning “Ollohni deb yaxshi ko’rish va Ollohni deb yomon ko’rish iymondandir.” Degan so’zlari ham iymonning mustahkamlanishi yoki susayishini anglatadi.

Halifa Umar ibn Abdulaziz Adiy ibn Adiyga bunday deb yozgan:”Albatta, iymonning ham o’z farz va amallari,muayyan chegaralari,bajarilishi lozim bo’lgan sunnatlari

mavjuddir.Demak, kimki bularga to’liq amal qilsa, iymoni mukammal bo’lgaydir,kimki

yetarli rioya qilmasa, iymoni sust bo’lgaydir.Agar umrim uzoq bo’lsa,sizlarga bilib

olishlaringiz uchun bular haqida birma-bir bayon qilarman,basharti vafot etsam,

suhbatingizga mushtoqligim yo’q”.

Sahoba Maoz:”Kel, biz bilan biroz o’tir, oymon haqida suhbatlashaylik!”-deganlar.

Ibn Umar aytganlar:”Banda ko’ngliga kelgan har bir gunoh xavfi bor narsani tark

etmaguncha taqvo haqiqatiga yeta olmaydir. Rasululloh sallolohu alayhi va

sallam:”Islom 5 dalildan iborat”,-deganlar:

1.Kalimai shahodat(aytmoq);

2.Namoz o’qimoq;

3.Zakot bermoq;

4.Haj qilmoq(imkoni bo’lsa);

5.Ramazon ro’zasini tutmoq”.

2-bob. Iymon shartlari.

Olloh taolo aytadi:”Yaxshi kishilar, ibodat vaqtida yuzlarini Sharqqa va G’arbga qaratgan kishilar emas, balki Olloh taologa, uning farishtalriga, oxirat kuniga,kitoblariga,

payg’ambarlariga ishongan, yaxshi ko’rgan mol-mulkini qarindoshlarga,musofiru

tilamchilarga, qulini ozod qilishga sarflagan hamda 5 vaqt namozni vaqtida o’qigan va

zakot bergan, Olloh bilan o’zi o’rtasidagi va bandalar o’rtasidagi ahdiga vafo

qilgan,yetishmovchiliklarga qanoat qilgan va boshiga kulfat tushganda bardosh bergan

kishilardir.Mana shunday sifatga ega bo’lganlar diniga sodiq odamlar bo’lib, kufr hamda

yaramas xulqlardan o’zlarini ehtiyotlagaydirlar va o’zlariga yetuk insoniy fazilatlarni

mujassam qilgaydirlar”. Iymonning mukammal bo’lmog’ining uch sharti:

— to’g’ri e’tiqodli bo’lmoq;

— kishilar bilan yahshi munosabatda bo’lmoq;

— kishi o’z ustida ishlamog’i va o’zini ibodat va itoatga chiniqtirmog’i. Kimki bularni to’la o’zlashtirsa, iymonni mukammal bo’lgaydir. Rasululloh sallolohu alayhi va sallam iymon to’g’risida so’ralganda,yuqoridagi oyati karimani o’qigan edilar.

Rasululloh sallolohu alayhi va sallam bunday deganlar:

Iymon daraxt yanlig’ 60dan ortiq shohga egadir.Gunoh qilmoqqa Olloh va bandalardan

uyalmak o’sha shohlardan bittasidir”.

3-bob. Birovga zarari tegmagan kishi musulmondir.

Rasululloh sallolohu alayhi va sallam aytganlar: ”Qo’li bilan va tili bilan o’zgalarga ozor

bermagan kishi musulmondir.Olloh taola man etgan narsalardan qaytgan kishi Xudo

yo’lida jihod qilgan kishidir”.

4-bob. Islomda eng afzal amal qaysi?

Rasululloh sallolohu alayhi va sallamdan so’radilar:”Yo Rasululloh,musulmonlarning

afzali qaysi kishidir?”.”Qo’lidan va tilidan boshqa musulmonlar ozor topmagan kishidir”,deb javob berdilar.

5-bob. Ochlarni to’yg’azish islomdandir.

Rasululloh sallolohu alayhi va sallamdan so’radilar:”Qaysi xislatlar islomda eng

yaxshidir?”.Aytdilar:”Ochlarga taom bermog’ing va tanigan tanimaganingga salom

bermog’ing”

6-bob. O’zi yahshi ko’rgan narsani birodariga ravo ko’rmoqlik iymondandir.

“O’zingiz yaxshi ko’rgan narsani birodaringizga ravo ko’rmaguningizcha hech biringiz

chinakam mo’min bo’la olmaysiz”

7-bob. Sevishlik iymondandir.

Rasululloh sallolohu alayhi va sallam aytganlar:”Toki meni otangizdan ham , bolangizdan ham,barcha odamlardan ham yaxshiroq ko’rmas ekansiz,birortangiz mo’min bo’la olmaysiz”

8-bob. Iymon halovatiga erishmoq.

Rasululloh sallolohu alayhi va sallam aytganlar:”Kimda quidagi uch xislat bo’lsa,unga

iymon huzur-halovat baxsh etgaydir:

— Olloh va Rasulini hammadan ko’ra yaxshi ko’rmoq;

— Yaxshi ko’rgan kishisini faqat Ollohmi deb(Olloh yaxhsi ko’rgani uchun) yaxhsi

ko’rmoq;

— Yomon ko’rgan kishisini faqat Ollohni deb(Olloh yomon ko’rgani uchun) yomon

ko’rmoq”.

9-bob. Ansorlarni yaxshi ko’rish kishi iymonining mukammalligi alomatidir

Rasululloh sallolohu alayhi va sallam aytganlar:”Ansorlarni yaxshi ko’rmoq iymon

alomatidir,yomon ko’rmoq munofiqlik belgisidir.”

      Ярим подшох

      Бу таълим ва саждага одат килдирмокдан муддао нима десалар, якин кунларда бу ходисанинг устига Туркистон вилоятининг геперал губернатори бўлғон нобокорким, умумий Туркистон фукаролари ярим подишох дер эдилар ва номи А.М.Духовский эди, хамма турадду шунинг учун экан.
     Бир неча кун ўтканидан сўнг " Ярим подишох келадур", деб,  хамма кўчаларга байрок тутиб, шахарни неча кунлар зийнат бериб, хамма мактаб болаларини вокзалга олиб чикиб, қатор қилинди ( у вакитлар камина хам туземной ишколда ўкир эдим). Фукаролар кумуш тавокда нон. туз тутиб турган эдилар. Уез хокими умумий фукароларга хитоб килиб, "Ярим подшох келиб, вагондан тушган хамон хаммаларингиз таълим олганларингиздек баробар энгашиб, ерга караб турасизлар! Бошларингизни кўтаринглар десам хам кўтарманглар!" деб кўйди.
      Стансияга чиккан халк 2 соат кўпрок интизорлик тортди. Шундан сўнг бирдан поез кўриниб колди ва вагонлари нихоят зийнатланган холда келиб тўхтади ва солдатлар тушиб, катор бўлгандан сўнг ярим подишох турган вагондан бир неча ясанган тўралар тушишди. Кейин ўша юкорида шакли номубораги баён киллинган генерал нихоят қовоғини солиб, қаттик ғазаб билан вагондан чикиб, пастга тушган замон бечора халк ва мактаб болалари хаммаси энгашиб, рукуъ килиб турди. Вагондан тушиб тоғри Уез хокими олдига келиб, шахардан ахвол сўради. У "Хамма дуо қилмокда ва тинчлик", деди. Ярим подишох хокимдан: "Нима учун халк бундай энгашиб турадир". деб сўради: Хоким: "Жаноб император аъзамга юртимиздан чиккан бир эшон жинни бўлиб, билмасдан осийлик килгани учун бизлар хижолат бўлиб, улуғ ва баланд даражали бош хокимимизнинг юзларига кайси бетимиз билан караймиз, бизларни мархамат этиб, авф килиб, подшохи аъзамдан гунохларимизни сўраб олмасалар, муборак бетларига камоли хижолатдан карай олмаймиз, дейдилар", деб жавоб кайтарди. Ярим подшох дедики: "Гунохни килиб куйиб, энди хижолат нимадур? 

БИРОДАР! (Сўз сехри)

     Хар кандай одамни ўзингизга қаратишда, турмишингизни кайта яратишда, атрофга маъни ва гўзалликнурларини таратишда сўзга тенг келадиган бошқа қурол йук! Сиз ўзингиздан аввал сўзингизни асранг: у-гавхар, тежаб айтинг, жойини топиб айтинг, рандалаб, шиддалаб айтинг, хар бир сўзингиз бир узукка кўз бўлсин!

     Сўзни чайнаманг, минғирламанг, хар бир харифни ўз оханги, ранги билан тиник талффуз килинг! Овозингиз хунук бўлса минбарга чикманг! Қувончли сўзни қувониб айтинг! Хафа сўзни хасрат билан айтинг! "Урғу" деган олтин таёқча бор, керак керак сўзни топиб теккизсангиз, жумла жаранглаб кетади! Бу дегани гапингиз албатда тингловчининг юрагига етади!

     Сиз аввал ўзингизни эмас, сўзингизни кийинтиринг. Одамларни қулоғини оғритмасин, кайфиятларига ботмасин! Максадга сўз билан етишишни орзу килдингизми, шундай айтинки, сўзингизни хаводай шимирсинлар, гул хидлагандай вужудлари яйраб кетсин.

Ғалаба (Нутук сўзлаш)

        Катта бир билим даргохига маънавият мавзусида дарс ўтишига таклиф килишди. Бордим. Саксон нафар туман рахбарларининг ўкуви экан. "Аллох пешонасига ёзмаса, тўртта чўпонга хам бандаси бош бўлолмайди" - деган гап бор. Булар илим уккан хаёт кўрган, энг камида олтмиш минг, айримлари икки юз-уч юз минг ахолини иссиқ совуғини кутариб келаётган инсонлар. Юрагим сал увушди. Мен на академик, на доктор бўлмасам! Худодан мадад сўраб аудиторияга кириб боряпман. Разм солдим. Турфа карашлар юзимга санчилади: айрим нигохлар бу бизга нимани хам ўргатарди деб турибди, айримларининг кўзида томошаталаблик! ораларида менга хайрихокларини хам кўриб турибман, мен учун безовта бўлиб, бу майдондан омон чикиб кетишимни тилаб турганларни хам сезиб турибман...

       Хўш, бундай вазиятда воиз нуткини кандай ташкил этиш керак? Мукаммаллик, тугал етуклик факат Яратганга хос. Бу- бир кам дунё, биродар. Хар кандай яхши одамнинг хам бир жойи муолажа талаб. Бандаси борки, вужудида шайтон яшайди, у бор жойда эса хато юор, гунох бор! Воизмисан, аввало тингловчининг ана ўша ерини мўлжалга ол. Оғрик жойини топиб эзишинг билан бемор ўзи таслим бўлади. Сен унинг оғрик жойини эз, аммо шу билан бир пайтда вужудингдаги жами нурни йиғ ва унга йўналтир, у сени яхши кўриб турганингни хам сезсин, сўзларингни тафтида элисин. Тафтли сўз канака бўлади дийсанми? масалан, тингловчининг сўзингдан уни ғоят хурмат килаётганингни билсин. Мехр билан ундаги афзалликларга ишора кил, унинг юз фоиз соғлом эканлигига, бу кичкина дард унга вактинча кўниб турганига, ундан мутлако кутилиб кетиш йуллари сон-мингта эканлигига ишонтир.

       Масалан, ўша куни мен сўзни тахминан шундай бошладим: "Сизнинг хар биттангиз биттадан туманнинг асосий устунисиз. Изнингизда бинолар кад кўтаряпти, сўзингиз билан канча ишлар битиб, йўкдан бор бўляпти. Кўзингиз эса канча-канча яхши-ёмон нарсаларни кўриб, тафаккурингиз бойиб, фалсафангиз етуклашган инсонларсиз. Хирмондан тоғ, чўлларда боғ яратябсиз. Бу жихатларингиз таксинга сазовор. Аммо шунча кобилятга эга бўла туриб, кўлингиз унча мунча инсонлар етолмайдиган баландликларга ета туриб, битта жойда хато килябсиз. Сиз дунёга келган захотингиз елкангизга кўйилган, бажаришингиз шарт бўлган энг мухим бурчингизни бажармай ўтаётганингизни биляпсиз. Махалла-кўй, эл, миллат, Ватан, жамоа, дўстлик, йигитчилик олдидаги карзларнинг юкига караб биринчи, иккинчи, учунчи... вазифалар деб белгилайсиз. Аммо биринчи вазифангиздан хам аввал турадиган ва номи фарз аталган, яъни Аллох буюрган - ота-онангиз кошидаги фарзандлик бурчингизни, аёлингиз учун жуфтлик, болангизга оталик, жигарларингизга жигарлик бурчларингизни кай даражада ўтаяпсизлар? Ота-онангиз сизни юраги билан бир кунда минг бор йўклайди, сиз уларни неча кунда бир кўряпсиз? Сиз бола-чакага карашни уларнинг бокиш, усти-бошини таъминлаш деб ўйлайсиз, аммо отанинг хиди хам болага дори эканлигини. отанинг бир оғиз сўзи боланинг етмиш икки томирга қувват беришини, атрофингизда бир соат, икки соат айланиши сизнинг болангиз учун жаннатни кезиш билан баробар эканлигини биласизми?

        Сиз эса фарзандларингизни факат ухлаётганида кўрасиз, оаозларини факат телефонда эшитасиз! Бировларнинг гуваласини қуйиб тирикчилик киладиган оддий ота хам кези-кези билан болаларини бир неча бор кўнглини олиб, ўйнатиб, айлантириб келади.

        Биз томиримиздаги кон хакки, бизга ўтган жон хакки энг биринчи ота-онамиз, бола-чакамиз ва жигарларимиздан карзмиз. Уларнинг дилини оғритмаслик, розилигини олиш биз учун фарз! Нафакат уларнинг розилиги, хатто бир хадисда айтиб кўйибди: "Сенда ўзингнинг. кўзингнинг... хаки бордир", деб! Зўр ишлайман деб ўзингизни исроф килиб юборсангиз хам Аллохнинг кахрига учрайсиз, биродар!"

Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil al-Buxoriy

Муҳаммад ибн Исмоил ал-Бухорий (194-256/810-870) раҳматуллоҳи алайҳи улуғ ватандошимиз, муҳаддислар амири ва исломнинг энг буюк уламоларидан бири ҳисобланади. У зот башарият томонидан битилган энг тўғри, энг саҳиҳ ҳадислар тўпламининг муаллифидирлар. Имом ал-Бухорий раҳимаҳуллоҳ аҳли суннат ва жамоатнинг энг кўзга кўринган олими сифатида ўз ақидавий қарашларини ҳам баён қилиб кетганлар. Унинг эътиқодий фикрлари ва бу эътиқодга далил бўлган маълумотларни кейинги авлод кўз қорачиғидек сақлаб ва уларга бекаму кўст амал қилиб келади. Имом ал-Бухорий раҳимаҳуллоҳ ўз ақидаларини баён қилар эканлар, унга жами устозлари, бутун ислом оламидаги энг таниқли уламолар қўшилганлигини, ҳамфикр эканлигини айтиб, ўша уламоларнинг муборак номларини бирма-бир зикр қилиб чиққанлар. Бу эса Имом ал-Бухорий раҳимаҳуллоҳнинг эътиқоди нақадар тўғри эканини, бизлар ҳам ушбу ақидада ҳаёт кечирмоғимиз лозимлигини билдиради. Бу эса аҳли суннат ва жамоатнинг энг устувор ақоиди эканини таъкидлашимиз керак.

Имом ал-Бухорийнинг отаси Исмоил, унинг куняси Абул-Ҳасан бўлиб, ўз даврининг етук муҳаддисларидан саналиб, имом Моликнинг шогирд ва ашобларидан бири бўлиб, тижорат ишлари билан ҳам шуғулланган. Афсуски ҳозирча унинг қаламига мансуб бирор асар ҳақида аниқ маълумотга эга эмасмиз. Бироқ уни Ҳамад ибн Зайд, имом Молик, Абу Муовия каби ўз даврининг йирик муҳаддисларидан ҳадислар ривоят қилгани, Абдуллоҳ ибн ал-Муборакнинг суҳбатида бўлиб, ундан таълим олгани ҳақидаги хабарлар манбаларда келтирилади. Унинг шогирдларидан ироқлик бир қанча олимлар Аҳмад ибн Ҳафс, Наср ибн Ҳусайн ва бошқаларни кўрсатиш мумкин. Имом ал-Бухорий "ат-Таърих ал-Кабир" ("Катта таърих") асарида отасининг таржимаи ҳоли ҳақида талай маълумотлар келтиради. Тарихчи ал-Ҳофиз ибн Ҳиббон ўзининг "Китоб ас-Сиққот" ("Буюк инсонлар ҳақида китоб") номли асарида Исмоил ибн Иброҳим яъни ал-Бухорийнинг отаси, Ҳамад ибн Зайд ва Моликдан ҳадислар ривоят қилган, ундан эса ироқлик олимар ҳадислар ривоят қилганлар",-деб таъкидлайди.

Имом ал-Бухорий азалдан илм фан ва маданият равнақида машҳур бўлган Бухоро шаҳрида таваллуд топган. Кўплаб муарриҳларнинг гувоҳлик беришларича, Бухоро азалдан Мовароуннаҳрнинг энг қадимий ва гўзал шаҳарларидан бири бўлган. Манбаларда зикр қилинишича, шаҳарнинг ўраб турган деворлари ўттиз олти миллга чўзилган. Шаҳарнинг обод ва кўркамлиги, унинг беназир гўзаллигихусусида Манбаларда зикр қилинишича, шаҳарнинг ўраб турган деворлари ўттиз олти миллга чўзилган. Шаҳарнинг обод ва кўркамлиги, унинг беназир гўзаллиги хусусида кўплаб шоирлар ва фозиллар ўзларининг насрий ва назмий асарларида алоҳида эҳтирос билан тараннум этганлар.

Мана шу муҳташам шаҳар-Бухорои шарифда 194 ҳижрий сана шаввол ойининг 13 кунида салотул жумъадан кейин (810 мелодий сана 21 июл) жамийъ муҳаддисларнинг имоми, ҳадис илмининг султони (амирул мўмъинийн фил ҳадис), саййидул фуқаҳо каби улуғ лақабларга муяссар бўлиб, Пайғамбар алайҳиссаломнинг муборак ҳадисларига дурдонасимон сайқал бериб, уларни абадул-абад барҳаёт қилган улуғ зот имом ал-Бухорий дунёга келган. Буюк шоир ва мутафаккир Абдурраҳмон Жомий буюк муҳаддиснинг илмий салоҳиятига юксак баҳо бериб: Батха (Макка) ва Ясриб (Мадина)да ясалган танганинг Бухорода сайқали камолига етди"-деб ёзган эди. Ўрта асрларда туғилган олимлар таваллуд этган ойлар, кунлар тугул манбаларда хатто кўпинча йилларида ҳам аниқ бир сана бўлмай, хилма-хил йиллар кўрсатилган ҳоллари кўп учрайди. Имом ал-Бухорийнинг туғилган вақти (куни, ойи, йили)нинг аниқ келтирилишининг боиси шундаки, унинг ўзини ёзишича, у туғилган вақт ҳақида отаси қўли билан ёзиб қўйган варақ, унга замондош олимларга етиб келган.

Имом ал-Бухорий ёшлигидаёқ отаси вафот этиб, унинг тарбияси фақат волидаси кафолатида бўлган. Бирмунча улғайиб ақли расо бўлгач, унинг қалбида исломий илмларга, айниқса, Пайғамбар алайҳиссаломнинг муборак ҳадисларини ўрганишга ва ёдлашга мойиллик тобора кучая бориб, у даставвал Ибн ал-Муборак ва Вакийънинг ҳадисларга оид асарларини ёд олади.

Имом ал-Бухорийнинг котиби, унинг асосий таснифи "Саҳиҳ" асари ровийларидан бири Абу Жаъфар Муҳаммад ибн Абу Ҳотам ал-Варроқ шундай деб ёзади: "Ал-Бухорийнинг: "Ҳадисларни ёд олиш илҳоми менга бошланғич мактабда ўқиётганимда келган эди"-деб айтганини эшитганимда: "Ўшанда неча ёшда эдингиз"?-деб сўрадим: у "Ўн ёшда балким ундан ҳам кичик эдим", - деб жавоб берганди. Бу мисолдан кўриниб турибдики, имом ал-Бухорий жуда ёшлигидан бошлаб ҳадисларни ёд олиб, бу илмга алоҳида завқ-шавқ ва қизиқиш билан қараган.

Имом ал-Бухорий ғоятда беғубор, ҳалол-покиза, диёнатли инсон бўлиб, ғийбату-ноҳақликлардан узоқ бир киши эди. У доимо "Ғийбат қилишлик ҳаром эканини билганимдан бошлаб, ҳеч қачон бирор киши ҳақида ғийбат гапирмаганман",-деб таъкидларди.

Мен бугун Имом ал-Бухорий хаёти хакида кискача ёритиб бердим, аслида Имом ал-Бухорий хаёти жудда катта тарихга бой. Мен сизларга Имом ал-Бухорий зиёратгохини зиёрат килгани борганимдаги айрим холатларни яъни Имом ал-Бухорий хаётидан кискача бўлса хам ёзиб олган видеойимни телеграмдаги каналимга жойлейман. Бу видеода имом ал-Бухорийнинг кискача хаёти ёритилган ва ўта тасирли хамда мўжизаларга бой.

Телеграмдаги каналим:  https://t.me/Xikoyalaruz

Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil al-Buxoriy

AL-JOMI' AS-SAHIH

      Urva ibn Zubayr rivoyat qiladilar,u kishi ersa, Oisha onamizdan eshitgan erkanlar: ”Horis ibn Hoshim (r.a) Rasulullohi alayhi va sallamdan: ”Yo Rasululloh, sizga vahiy nechuk kelg’usidir”, - deb so’radi. Rasululloh sallolohu alayhi va sallam “Menga vahiy, ba’zan qo’ng’iroq ovozi yanlig’ kelg’usidir. Kuchli vahiy kelganda shunday bo’lg’ay. Shunda men butun borliqni unutg’um va vahiy so’zlarini uqib olg’umdir. Ba’zan esa, menga inson qiyofasidagi farishta vahiy keltirg’ay, men uning aytganlarini yodlab olg’ayman”,-deb javob qildilar”

Oisha (r.a) :”Qattiq sovuq kunlardan birida ul kishiga vahiy kelganining guvohi bo’lgan

erdim. Shunda ul zot butun borliqni unutgan holatda bo’lib, peshonalari qattiq terlab

ketgan erdi”, - deb aytdilar.

Urva ibn Zubayr Oisha onamizdan bunday deb naql qiladilar: ”Dastlabki vahiy Rasululloh sallolohu alayhi va sallamga uyqularida sof tush tarzida nozil bo’lgan erdi. Keyin, tong shafаg’i yanglig’ nurdan o’zgasi tushlariga kirmay qo’ydi. Shundan so’ng, Rasululloh yolg’izlikni xushlaydigan bo’lib qoldilar. Oilalarini tark etib, yolg’iz o’zlari Hiro’ tog’idagi g’orda qatorasiga bir necha tun toat-ibodat qilib chiqar erdilar. Shu boisdan ham o’zlari birlan yegulik olib chiqib ketar erdilar. Yeguliklari tugagach, Xadichaning huzurlariga kelib, yana taom olib, yana toqqa qaytar erdilar.

Haqiqatga yetishgunlariga qadar shunday qilaverdilar. Bir kuni odatdagidek Hiro’dagi

g’orda ibodat birlan mashg’ul bo’lib o’ltirganlarida xuzurlariga bir farishta kelib:

”Iqra’(o’qi)!”, - deb aytdi. ”O’qiy olmasman, dedim, - deydilar Rasululloh sallolohu alayhi va sallam, -shu payt ul zot meni bo’g’a boshladi, hatto men hirillab qoldim. Keyin meni qo’yib yubordi-da, yana: ”O’qi!” -dedi. Men ”O’qiy olmasman”, - deb erdim, ul meni ikkinchi bor bo’g’ishga tutindi, so’ng yana qo’yib yubordi-da: ”O’qi!” - dedi. Men ersam: ”O’qiy olmasman”, - deb javob qildim. Ul uchinchi marta bo’g’a boshladi, men tag’in hirillab qoldim. Keyin, qo’yib yubordi-da: ”Seni yaratgan Rabbingning, insonni alaq(lahta qon)dan yaratgan Parvardigoringning ismi ila o’qi, o’qi! Rabbing eng sahovatlidir!” - dedi”. Shundan so’ng Rasululloh sallolohu alayhi va sallam qo’rquvdan a’zoyi-badanlari titrab-qaqshab Xadicha binti Huvaylidning huzuriga keldilar-da: ”Meni o’rab(yashirib) qo’yinglar, meni o’rab qo’yinglar!” - dedilar. Ular Janob Rasulullohni qo’rquvlari tarqalgunga qadar o’rab qo’yishdi. So’ng, Xadishaga bo’lgan voqeani aytib berdilar-da: ”Men o’zimdan xavotir oldim (ya’ni,”Menga biron narsa bo’lib qolmasaydi” - deb qo’rqdim)”, - dedilar. Xadicha (r.a.) bunday dedilar: ”Yo’q, mutlaqo unday emas. Xudo haqqi, Olloh taolo sizni hech vaqt sharmanda qilmag’ay, siz qarindosh-urug’chilik

munosabatlarini yo’lga qo’yg’aysiz, og’irni yengil qilg’aysiz, yo’qsillarni to’ydirg’aysiz,

mehmon kutg’aysiz va haqiqiy ezguliklarning ro’yobga chiqishiga sa’yu imdod

aylag’aysiz”.

So’ng, Xadicha onamiz Janob Rasululloh o’zlarining amakivachchalari bo’lmish Varaqa

ibn Navfal inb Asad ibn Abdulluzo huzuriga olib bordilar. Ul kishi johiliya davrida

nasroniy dinini qabul qilgan erdilar. Ibroniycha xat-savodlari bo’lib, Injildan Olloh taolo

istagancha ibroniycha matnlarni ko’chirib yozar erdilar. O’zlari keksa va ko’zlari ojiz erdi. Xadicha (r.a) Varaqaga:”Ey amakimning o’g’li, birodaringizning gaplariga quloq osingiz!” - dedilar. Varaqa: ”Ey birodarimning o’g’li, nimalarni ko’rdingiz, aytingiz!” - dedi. Janob Rasululloh nimaiki ko’rgan bo’lsalar, birma-bir ayon ayladilar. Varaqa Janob Rasulullohga qarata: ”Bu, Olloh taolo Muso alayhissalomga yuborgan o’sha Hazrat Jabroilning o’zginasidir. Koshki erdi, men yosh bo’lsamu, (islom) diniga da’vat qilmoqda ishirok etsam, sizni qavmingiz o’z orasidan quvib chiqargan vaqtda men hayot bo’lsam!” - deb aytdi.

Rasululloh sallolohu alayhi va sallam hayrotomuz: ”Mening qavmim o’z orasidan

haydag’aymi?” - dedilar. Varaqa: ”Ha, shunday. Bu vaqtga qadar biror kimsa menga siz

kabi habar keltirmagan erdi, garchi keltirgan ersada, men uni qaytarib yuborgan erdim.

Sizga Olloh taolo muyassar etg’usi kunlar menga ham nasib etsa, sizga amaliy madad

berg’umdir!” - dedi. Lekin Varaqa ko’p o’tmay dor ul-baqoga rihlat etdi. Janob

Rasulullohga bir muncha vaqt vahiy kelmay qo’ydi.

Ibn Shihob (r.a) rivoyat qiladilarki, Jobir ibn Abdulloh al-Ansoriy Rasulullohga vahiy

kelgan vaqt haqida bunday degan erkanlar: ”Men (ya’ni, Janob Rasululloh) yo’lda

ketayotgan erdim, nogahon osmondin kelayotgan bir ovoz qulog’imga chalindi.

Nigohimni yuqoriga qaratgan erdim, Hiro’ g’orida huzurimga kelgan o’shal farishta

osmon ila yer oralig’inda kursi uzra o’ltiribdir. Men undan qo’rqib (uyga) qaytib keldimda: ”Meni (bir narsa birlan) o’rab qo’yingiz, o’rab qo’yingiz!” - dedim. Shu asnoda Olloh taolo oyat nozil qildi (“Ey burkanib olgan banda, o’rningdan turg’il, ogah bo’lg’il.. ”dan “… azob” degan so’zigacha)”.

Ushbu hadisni Abdulloh ibn Yusuf va Abu Solih ham rivoyat qilishgan. Hilol ibn Raddod uni Zuhriydan eshitib davom ettirgan. Yunus va Ma’mar ersa, uning kamchiliklarini to’ldirgandir. 

​​Яхши ният билан нафрат ҳеч қачон бирга бўла олмас.

Бир пайтлар Муҳаммад исмли сув сотувчи йигит бўлиб, ҳар куни бозорда аравасини судраб сув сотар экан. Одамлар унинг гўзал одоби-ю, гап-сўзларига жуда ошиқ эканлар.
Сув сотувчи йигитнинг довруғи подшоҳгача етиб келибди. Шунда подшоҳ вазирига "Сув сотувчи Муҳаммад исмли йигитни ҳузуримга келтиринг", дебди. Вазир тезда бозорга бориб, уни ахтариб топиб, подшоҳнинг ҳузурига келтирибди.
Подшоҳ Муҳаммадга деди:
- Бугундан бошлаб бозорларда эмас, балки  мана шу саройда ишлайсан. Меҳмонларимга гўзал одобинг ила сувингни улашасан ва ёнимда ўтириб, сени машҳур этган нодир ҳикояларинг ҳақида менга сўзлаб берасан.
Муҳаммад:
- Сиз нима десангиз шу Мавлоно.. дебди.

Ўша куни Муҳаммад уйига бориб, завжасига хуш-хабарни ҳурсанд бўлиб етказибди. Эртасига аравасини ювиб, ялтиратиб, энг сара кийимларини кийиб, саройга отланибди.

Меҳмонлар билан тўлган саройга кириб, одамларга сув улашишни бошлаб юборибди. Бўшаши биланоқ  ўзининг кулгили ҳикоялари-ю, нодир воқеаларни сўзлаб бериш учун подшоҳнинг олдига бориб ўтирар экан. Куннинг сўнгида эса иш ҳақини олиб, уйига кетар экан. Кунлар шу зайлда давом этибди.
Бир куни Муҳаммад подшоҳнинг қалбига йўл топа олгани учун вазирнинг ғайрлиги кела бошлабди. Уйига қайтиб кетаётган Муҳаммадни кузатиб турган вазир унга қарата дебди:
- Эй Муҳаммад, сенинг оғзингдан таралаётган ёқимсиз ҳидга подшоҳим шикоят қиляптилар.
Муҳаммад таажжубланиб дебди:
- Бу кариҳ ҳид безовта қилмаслиги учун нима қилсам экан?
Вазир:
- Ҳар куни оғзингга саримсоқ пиёз солиб, кейин саройга кел.
- Яхши, шундай қилганим бўлсин, деб кетибди.

Тонг отгач Муҳаммад оғзига саримсоқ солиб, одатдагидек аравасини судраб, саройга келибди. Подшоҳ буни кўриб хайрон бўлибди, аммо бирон-бир сўз демабди. Бу хол ҳар куни такрорланавергач, подшоҳ вазирдан бунинг сабабини сўрабди.
Вазир:
- Мавлоно, сизга айтсам бошимдан айриламанми, деб чўчиб турибман.
Подшоҳ:
- Сенга омонликни ваъда қиламан. Менга билганларингни айтавер.
- Мавлоно, Муҳаммад шикоят қилди. Гуёки, оғзингиздан кариҳ ҳид таралаётган эмиш.

Подшоҳ ўрнидан сапчиб туриб, ғазаб билан бориб Маликага бу хабарни етказибди.
Малика дебди:
- Ким бу фитнани тарқатган бўлса, эртагаёқ бошидан жудо бўлади. Токи, обрўйингизни камситмоқчи бўлганларга бу сабоқ бўлсин.
Подшоҳ:
- Фикрингизга қўшиламан, дебди.
Эртасига подшоҳ жаллодни чақиртириб:
- Бугун оқшом саройдан гулдаста кўтариб, чиқиб  кетаётган одамнинг бошини танасидан жудо қиласан. Уқдингми? дебди.
Жаллод «ҳа» деб ишига қайтибди.
Тонг отиши билан сув сотувчи одатдагидек қасрга ташриф буюриб, ҳаммага илиқ табассуми ила сувини улаша бошлабди. Кетар чоғи етганида эса подшоҳ унга ҳадя тариқасида бир даста атир гулларни тортиқ қилибди. Муҳаммад ҳурсанд бўлиб гулларни олиб кетаётганида, йўлда вазирни учратиб қолибди. Вазир унга:
- Ким сенга бу гулларни берди?
- Подшоҳим бердилар, дебди Муҳаммад.
Шунда вазир:
- Уларни менга бер, сендан кўра уларга мен кўпроқ ҳақлироқман, дебди.
Муҳаммад гулларни вазирга бериб, ўзи уйига кетибди.
Гулларни кўтариб чиқаётган вазирни кўрган жаллод эса уни дарров бошидан жудо қилибди.

Эртасига Муҳаммад қасрга келиб, ҳозир бўлганларга сув улаша бошлабди. Подшоҳ уни кўриб, хайрон бўлиб сўрабди:
- Саримсоқ пиёзни оғзингда олиб юришингни сабаби не?
- Подшохим, вазирингиз келиб менга оғзимдан таралган кариҳ ҳид туфайли шикоят қилганингизни айтиб, оғзимга саримсоқ солиб юришимни амр этди.
Подшоҳ яна сўрабди:
- Сенга берган гулларимчи?
Муҳаммад дебди:
- Вазирингиз гулларни мендан олиб, уларга кўпроқ у ҳақлироқ эканлигини айтди.
Подшоҳ кулиб дебди:
- Чиндан ҳам гулларга кўпроқ у ҳақлироқ экан..

Кун ҳикмати

Қалбинг тоза бўлса, сенга Аллоҳ таоло сен билмаган нур ато этади.
Сен билмаган холатингда одамларнинг суюклиси бўласан..
Сен кутмаган ердан сен истаган нарсаларинг келаверади..

Гўзал ният соҳиби, истисносиз барчага яхшиликни раво кўрар..

Shayx, imom va hofiz (Qur’on va hadisni yod biluvchi) Abu Abdulloh Muhammad ibn

Ismoil ibn Ibrohim ibn al-Mug’iyra al-Buhoriyni Alloh taolo rahmat qilsin, omin!

1-bob. Rasululloh sallolohu alayhi va sallamga nechuk vahiy kela boshlagani

hamda Olloh taoloning “Biz senga Nuh va undan keyingi payg’ambarlarga

nechuk vahiy yuborgan ersak,shunday vahiy yubordik” degan qavli hususida.

Yahyo inb Sa’id rivoyat qiladilar: ”Umar ibn al-Xattob minbarda turganlarida: ”

Rasululloh sallolohu alayhi va sallamning bunday deganlarini eshitganman”, -dedilar:

”Darhaqiqat, barcha amallar niyatga yarasha bo’lg’usidir. Kimki hijratdan niyati dunyo

topmoq ersa, dunyoga erishg’usi, kimki hijratdan niyati xotin olmoq ersa, xotinga

nikohlang’usidir. Demak ne niyatda hijrat qilganlig’i etiborga oling’usidir”

Sahihi Buxoriy. 1-jild. Imom Ismoil al-Buxoriy

Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil al-Buxoriy

AL-JOMI' AS-SAHIH

(1-jild)

Arabchadan Zokirjon Ismoil tarjimasi
Бизнинг каналда кузатиб боринг "AL-JOMI' AS-SAHIH" китобидан ёритиб борамиз.                                                                                                                                                      

ХИЁНАТ
(қайтар дунё)

Бир заргар аёли билан кичик ҳовлида яшар эди. Уларни торгина томорқаси бўлиб, эри заргарлик дўконига кетганида, аёли шу томорқадаги гулларни суғорарди, уларни парвариш қиларди. Ҳар куни унинг уйига сувчи икки меш сув олиб келарди.
Кунларнинг бирида, заргар ҳар доимгидек эрта тонгдан ишга отланди ва заргарлик дўконига йўл олди. Ўша куни туш вақтида унинг ҳузурига қомати келишган, ўзига қараган бир аёл келди ва бармоғига мос узук олмоқчилигини билдирди. Заргар уни бармоғига узук танлаш вақтида унинг оппоқ билагига кўнгли суст кетиб, билагидан маҳкам ушлаб олди. Аммо "Нима қиганим бу?”, дея қўлини бўшатди.
Ўша куни кечқурун заргар уйга келганида, овқат маҳали аёли секин гап бошлади:
- Бегим, сизга бир гапни айтмасам, виждон азоби мени тинч қўймайди
- Тинчликми нима бўлди?
- Бугун туш вақтида сувчи келганди, тўсатдан менинг билагимдан маҳкам ушлаб олди, сўнгра узр сўраб чиқиб кетди.
Заргар аёлининг бу гапларини эшитиб юраги титраб кетди. "Хиёнатнинг қайтиши шунчалик тез бўлибди-да?” деди ўзига ўзи.

Азиз эркаклар, йигитлар аёлингизга хиёнат қилишингиздан олдин, бегона кўзларга, номаҳрамнинг қоматига назар ташлашдан олдин, ўз аёлингизни кўз ўнгингиздан ўтказинг, шу тобда балки унга ҳам бегона кўзлар қараётгандир.

​​Қуръони каримда жоҳилият лафзи тўртта сўзга бириктириб келтирилган.

1. Жоҳилият гумони.
2. Жоҳилият ҳукми.
3. Жоҳилият очиқ сочиқлиги.
4. Жоҳилият қизиққонлиги.

Биринчиси: Умматнинг бузилиши, қалблар бузилишидан юзага келади.
Иккинчиси: Умматнинг бузилиши, ҳукм ва қарорларнинг бузилишидан юзага келади.
Учинчиси: Умматнинг бузилиши, аёлларнинг бузилишидан юзага келади.
Тўртинчиси: Умматнинг бузилиши, миллатчилик, тоифаларга бўлиниб, ҳар бир тоифа ўзининг гуруҳига таассуб қилганида бузилади.
Мана шу тўрт нарса қайси миллатда юзага келса, ўша миллат таназзул ва ҳалокатга маҳкумдир.

Онангни севгин, деб ўргатмоқ ғалат,
Хоин қалб шу сўздан ўнгланармиди?
Сут билан кирмаган бўлса муҳаббат,
Номусни биларми, тўлғанармиди?

Жонидан жон олиб, қирқиб умрини,
Ҳуснини ўғирлаб қочгучи бола
Кошки бир онанинг бўлсайкан шўри...
У ҳамманинг шўри, ҳаммага бало.

Новвот ичидаги ипмиди она,
Шимиб-шимиб туфлаб ташласанг лоқайд.
Қалб эмас, ҳаттоки дарз тушар тошга,
Унинг кўзларига ўкинч қўнган пайт.

Онангни севгин, деб ўргатмоқ ғалат,
Андиша солади танамга титроқ.
Одам туғилишининг ўзи муҳаббат 
Бўлса-ю, юқмаса бу унга бироқ 

Фарзанд аталарми, дерларми инсон,
Соялар кирарми ҳеч қачон сафга.
Севгисиз вужудда не қилсин виждон,
Булар арзимайди насиҳат, гапга.

(Саида Зуннунова)